COVID-19, Black Swan (Siyah Kuğu) Doğurdu Mu?

“Siyah Kuğu” (Black Swan) mantığından bahsetmeden evvel herhalde 2000’li yıllara bir selam çakmakta fayda var. Tüm mecralarda 2019’u iyi ki gittin demişken, 2020 yılının başladığı birinci gününde beri Dünya’da yangından, depreme, virüse neredeyse olmayan felaket türü kalmadı. Corona (SARS-CoV-2 ya da COVID-19) virüsü tam anlamıyla herkesin hayatının akışını siyah-beyaz değişimi kadar keskin bir şekilde değiştirdi. Bu işin uzmanları varken, bilen bilmeyen birçok insanın değişik grafikler döküp korku yaratmaktan başka bir işe yaramadığı durumda; tıbbi bir alanda öneri yazmak benim hadime değil. Bu yazıyı yakın vadede tekrar ya da ilk kez okurken umarım hepimiz çok daha sağlıklı ve güneşli günlerde oluruz.

Gelelim “Black Swan” (Siyah Kuğu) kısmına. Nassim Nicholas Taleb, 2007 yılında yazmış olduğu kitabın adıdır. Bu kitapta özetle; Avustralya keşif edilene kadar insanoğlu Dünya’da kuğuların tamamı beyaz renkli olduğunu tahmin ediyordu. Bu keşif üzerinden milyonlarca kez tekrarlanmış bir durum, tek bir gözlem görülemez olan birçok şeyi değiştirebileceğini göstermektedir. Yazara göre siyah kuğular öngörülemez, etkili ve az rastlantısal şekilde tanımlanmaktadır.

Corona Virüsü 2020 Yılının “Siyah Kuğu”su olabilir mi?

COVID-19 hayatımıza girmeden evvel ki düşüncelerimizle ile şuan ki düşüncelerimiz arasında eminim ki fark vardır. Parkta, sokakta rahatça dolaşmanın yerini ellerimizi psikopatlık seviyesinde temiz tutmanın yer alması. Restoranda ya da kafede sosyal olmanın verdiği mutluluğun, yolda yürürken 1-2mt mesafe koyarak geçmenin verdiği tedirginliğe dönüşmesi gibi hayatımızda 180 derecelik değişimler sadece 2 ay gibi kısa sürede oldu.

Black Swan (Siyah Kuğu) mantığının temeli bilmediğiniz olgular bildiğinizi sandığınız olgulardan kat ve kat önemli kılar mantığına bağlıdır. İnsanoğlu olarak konfor alanımızdan çıkmayı sevmiyoruz, kesin ve garanti olgular üstüne yoğunlaşmak işimize geliyor. Bunun en büyük yaratığı sorun; çözümün sonradan oluşması. Çok basit örneklem yapalım; iş yerinde yazıcının toneri bitti ve çok önemli bir toplantı var notlar basılamıyor. Siyah kuğu mantığına göre o kadar çok notlara odaklısın ki temelde onu fiziki hale getirecek şeyi atlıyorsun. Stok yapıp önlem alınsaydı çözümü basit görünüyor ama önlemi alması gereken kişi suçlu değil, o anda çözümü bulmasından dolayı kahraman olabiliyor.

Evdeki ve İşyerindeki Black Swan (Siyah Kuğu)

Siyah Kuğu mantığını kendi hayatımıza ya da işyerinde ki hayatımıza odaklayabiliriz. Doğal olarak evde bilmediklerimizi hesaba katmamak gibi ne gibi durum olabilir sorusu gelebilir. Hayattın kendisi tecrübe, Dünya (en azından çevremiz) ve anneler babalar dahil çok uzun süredir savaşları ve salgınları unuttu. Hazır kurulu düzene alıştık; en ufak bir sorunda yarın yokmuşçasına markette gerekli gereksiz ne varsa saldırıyoruz. Yazdan kışlık hazırlığı yapmayı, evde yufka ekmek yapmayı; kısaca özümüze dönme vakti geldi gibi görünüyor ( yemek programı çok izlediğim belli oluyor 🙂 ).

İş dünyası ve ekonomik olarak yazacak sözler binlerce kelime olabilir ama yazıyı sıkıcı hale getirmemek için kısa tutmaya çalışacağım. Virüs ilk Çin’de çıkınca Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde ciddi bir sipariş artışı oldu. Dünya adına bir Siyah Kuğu vakası olsa da bizim için kısa süreli fırsattı. Kısa süreli çünkü ham maddenin Çin’den geldiğini ve bunun dünya çapında bir sorun olduğunu bir kısım üretici unuttu. Malum en sonunda da hayatımızın her saniyesine kadar işledi.

10TL’ye satılan kişisel gelişim kitabı ağzı ile konuşmak istemezdim ama her kriz kendi fırsatlarını doğurur ve COVID-19 sonrası bu işini iyi yürüten ve dersler çıkarabilen tüm kuruluşlar daha iyi bir şekilde çıkacaktır. Geçmişten örnekleme yaparsak;

• 2000 yılında ki dot-com balonu (bilgisayar ve Internet teknolojilerine yatırım yapan sermayelerin ani şekilde yatırımı geri çekmesi) sonrası Google ve PayPal’in öne çıkması.
• 2008 global krizi sonrası Airbnb vb. Internet şirketlerinin otel zincirlerine kafa tutması.

Çalıştığım kurumun kültürü gereği, öncelikli olarak karşının yararı düşünülür. Örnek Alacak Sigortası ürününü bu saatten sonra benim müşterilerim garanti bizim ihtiyacımız yok, 1500 yıldır aynı firma ile çalışıyoruz vb. bahaneleri sunup ufak maliyetlerden kaçan firma yetkililerine doğrudan tek örnek vereceğim “COVID-19”…

Black Swan (Siyah Kuğu) mantığı her zaman hayatımızda olacaktır. Tüm olasılıkları hiçbir zaman tam anlamıyla düşünemeyiz ama örümcek / beton kafalıda olmamak gerekir. Kendimi de dahil ederek söylüyorum; kusursuz değiliz ve öngöremediğimiz konulara olacaktır. 2009’da H1N1, bugün COVID-19 dünya hızlandıkça sorunlar ve aralıkları kısalacak görünüyor. Yarın yokmuş gibi ya da her şeyi biliyor gibi yaşamamaya özen gösterelim. Black Swan Avustralya’da keşif edildiğinden beri hayatımızda. Sağlık sektörü başta olmak üzere A’dan Z’ye bu dönemde çalışma zorunda olan ve evde sabırla bekleyen herkese sağlıklı günler dilerim. Her koşulda hayatınızda ki tüm olgularıyla öngörebilmeniz dileğiyle.

Kıssadan hisse; bugün değil her gün lütfen artık herkes şu ellerini yıkasın, kolunuza öksürsün ve sosyal mesafenizi (şapur şupur öpmeyin) koruyun!