Eskişehir İhracatı ve Covid-19 Günleri

Pandemi dönemi etkileri henüz tam yansımadığı Haziran ayının başında Eskişehir ihracat rakamlarına dair Eskişehir İhracat 2020 Karnesi yazısı ile durumu açıklamış ve rekabet içerisinde olduğumuz komşu illerle aramızda ki farkı örneklendirmiştir. 2020 yılının son ayına girdiğimiz bu dönemde Covid-19 etkilerini dibine kadar yaşıyoruz, bu etkilerin Eskişehir’in ekonomisine olan yansımaları gerek sanayiciler gerekse esnaflar için zorlayıcı olmaya başlamıştır.

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM)’in aylık olarak düzenli yayınlanmış olduğu ihracat rakamlarını incelerken, bir önce ki yazıya ekleme ve güncelleme yapmanın zamanı geldiğine karar verdim. Koronavirüs pandemisinden evvel küresel çapta; Çin, dünyanın hammadde, mamul ya da yarı mamul ürünlerinin üretici ve tekele yakın düzeyde tedarikçisi konumundaydı. Sadece Türkiye açısından değil, global bir çok firma tedarik zinciri risk yönetimi konusunda B planının olmaması ya da yetersiz olmasına bağlı olarak sınıfta kalmıştır. Pandemi içerisinde bir çok ekonomi gazetesi ve dergisinde Avrupa’nın yeni Çin’i Türkiye olacağına dair yazılara ve yorumlara yer vermektedir. Peki Eskişehir ihracata odaklı tedarik zincirinden ne kadar pay alabilecek bunu hep birlikte göreceğiz.

2020 Yılında Eskişehir İhracat Hacmi

Öncelikle Eskişehir ihracat hacmini ana hatlarıyla değerlendirmeye başlayalım. 2020 yılının ilk 10 ayında Eskişehirli firmalar 147 ayrı ülkeye toplam yaklaşık 739mio USD ihracat gerçekleştirmiştir. Geçen sene aynı dönemde 133 ayrı ülkeye yaklaşık 918mio USD ihracat gerçekleştirmişti. 2020-2019 yılı karşılaştırmasını yaptığımızda Pazar sayımızı 14 ülke artırmış olsakta ihracat hacmimim %19.5 düşmüştür. Aynı dönemde Türkiye genelinde ki ihracat %8.7 düşmüştür, yani Eskişehir’in ihracat kaybı ülke genelinin neredeyse 2.5katıdır.

TİM verilerinin inceldiğim, analize ve tablo haline dönüştürdüğüm Eskişehir İhracat Hacmi Excel’ini buradan indirebilirsiniz.

Peki Eskişehir’in ihracat hacmi neden bu kadar hızlı düştü? Eskişehir’in ihracat hacminde ki amiral gemisi Tusaş ve Alp Havacılık firmalarının başını çektiği Havacılık kümelenmesidir. 2019 yılında 384mio USD olan ihracat hacmi %42 düşüşle 221mio USD olarak gerçekleşmiştir. Bu sektörde Ankara TAİ’den kaynaklı 1. Sırada yer alırken, İstanbul 2. Sırada yer almaktadır, Eskişehirse 3. Sırada gelmektedir. F-35’ün projesinde yaşanan gelişmeler bağlı olarak alternatif tedarik zinciri oluşturmaya çalışan F-35’ün üretici firması Lockheed Martin’in uyguladığı politika Eskişehir’i oldukça etkilemiş görünmektedir. Türkiye Savunma Sanayisinin gurur kaynağımız olan SİHA (TB2) etkisiyle Azerbaycan’a olan ihracat hacminden bellidir olacağı üzere kısa ve orta vadeli yeni rota SİHA’lar!

Eskişehir’in kıymetli firmaları ve Ar-ge merkezleri Tusaş ve Alp umarız yeni rotaya hazırlık yapmışlardır. Hızlı treni Adapazarı’na ve Hyundai’yi Kocaeli’ye kaptırdığımız gibi umarım bu alana yatırımlar yapılan Konya ve İzmir’e kaptırmayız.

Güzel Gelişmeler Demiryolu Önem Kazanıyor

Pandemi döneminde lojistik sektöründe tren ulaşımın ne kadar kritik olduğunu acı tecrübelerle öğreniyoruz. Karayolu taşımacılığı hem maliyet hemde riskli olması sebebiyle ülke gümrüklerinin uygulamalarına bağlı olarak zorlanabiliyorlar. Deniz taşımacılığı ise Çin’de konteynerlerin birikmesi ve geri getirilmesinin maliyetli olmasına bağlı olarak kapasitesini tam olarak kullanamamaktadır.

Eskişehir’in Frigler döneminden bu yana çözülemeyen sorunu Gemlik Limanına demir yolu projesi halen çözülemedi. Dünya’da ki ilk tren 1825 yılında taşımacılık yaptı ama aradan 195 yıl geçti Eskişehir ile Bursa halen demir yoluyla bağlanamadı. Neyse ki güzel haberler geliyor, Eskişehir Sanayi Odası Ekim ayında ARKAS Holding ile bir anlaşma yaptı. Mevcut OSB’nin kara, hava, demiryolu her türlü ulaşım sorunu olması sebebiyle. TIR ile Hasanbey Lojistik Merkezine taşınacak olan Eskişehir İhracatçıların ürünleri bu merkez sayesinde demiryolu bağlantısı olan Kocaeli ve İstanbul limanlarına bağlantı yapabilecek.

Sanayi Odası mevcut imkanları dahilinde bağlantıları kurarak farkındalık yaratması gerçekten olumlu. Tek bir kurumun değil, Eskişehir’in birlikte hareket etmesi gerekiyor çünkü Hasanbey Lojistik Merkez tahmin edilenler kadar hazır durmamaktadır. Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD)’nin 2015 yılının Aralık ayında yapmış olduğu Hasanbey Lojistik Merkezi Değerlendire Raporunda; Eskişehir Hasanbey Lojistik Merkezi’nin depo ve tır parkları alanları dışında beklentiyi karşılayabildiğini görebiliyoruz. Fakat ihracat odaklı düşünüyorsak, depolama alanlarının az çeşitli ve sınırlı olması ihracat firmalarının beklentilerini karışlayamamaktadır.

Aynı raporda İtalya’nın Bolonya ile İspanya’nın Zaragoza lojistik merkezleriyle karşılaştırma tablosu yer almaktadır. Eskişehir’in toplam kapalının toplam araziye oranı %1.85’iken, bu oran Bolonya’da %12.50 ve Zaragoza’da %4.50’dur. Tır parkı kapasitesi ise karşılaştırılamayacak seviyede. Umarım Şehrin önde gelenleri kısa zamanda OSB ile Lojistik Merkezi arasında ki bağlantıyı ve Lojistik Merkezinin eksiklerinin tamamlanması hususunda birlik içinde çalışırlar.

Ar-Ge, Rekabetten ve Çeşitlilikten Uzaklaşmamalıyız

Önce ki yazımda Bursa ve Kocaeli’ye karşı bir çok sosyo ekonomik seviye ve imkanlarda Eskişehir’in kuvvetli görünsede; istihdam ve rekabetçi kapasitede oldukça geride kaldığından bahsetmiştim. Aradan 6 ay geçti tabi ki dünden bugüne olacak işler değil ama şehirin gündemini takip ettiğimizde maalesef aranın kapanma ihtimalinin zor olduğunu görebiliyoruz.

Finans yönetiminde riskin tabana yayılması kavramı vardır, bir konuda sorun olursa diğer kaynakların desteğiyle sorun olan açık kapatılabilir. Eskişehir ihracatının %30’u Havacılık, %12 Makina ve %11’i Kimyevi Maddelerden yani %53’ü sadece 3 sektör odaklıdır. TİM’i 26 ayrı sektörde istatistik tutmaktadır. Eskişehirli ihracatçılar sadece 13 tanesinde 10mio USD üzerinde ihracat gerçekleştirebilmiştir. Arçelik ve Vestel’e yan sanayi olmanın alternatif yaratmak ve Havacılık Kümelenmesini yanlız bırakmama üzere desteklemek için alternatif sektörlerin geliştirilmesi kaçınılmazdır.

Pandemi döneminde kuruyemiş, kolonya ve diğer gıdaların tüketimin artmasına bağlı olarak şehirimizde ki Eti, Peyman gibi gıda odaklı şirketlerin desteğiyle Gıda Alanında ihracatlar geçen seneye göre ortalama %5, Kimyevi ihracatlar %19 artmıştır. Bu artışlar gurur verici olsada ülkenin ihracat lokomotifi olan Otomotiv, Çelik, Hazır Giyim sektörlerinde payı ortlama %1’dir..

Sonuç: İhracatta Her Ülkede İlk 10’a Girmeliyiz

Eskişehirli ihracatçıların 10mio USD üzerinde ihracat yaptığı ülkelerde şehir sıralaması yaptığımızda Eskişehir maalesef Havacılık hariç ilk 10’a girmemekte. Şehrin ihracatının amiral gemisi %31 oranda Amerika Birleşik Devletleri’dir. Savunma Sanayi harici başka bir sektörün destekleyememesi sebebiyle Türkiye içinde 8. sırada yer almaktadır. Normalde Eskişehir havacılık sıralamasında 3. sırada olan bir şehir.

Diğer ülkelere baktığımızda Eskişehir’in Türkiye’de ki diğer illere göre ortalama sıralaması 21’dir.. Afrika Ülkelerinde ihracat hacminin az olması sebebiyle onları kapsam dışında bırakırsak A.B.D. ve Avusturya ülkeleri haricinde %1 pay alabildiğimiz maalesef ülke yok.

Son söz olarak, umarım sonra ki yazıda Pandemi bitmiş ve Pandemi sonrasını ihracat adına konuşuyor oluruz. Önce ki yazıya benzer şekilde bitirmek gerekirse; Eskişehirli ihracat yapan firmaların KALİTELİ İNSAN GÜCÜNE yatırım yapıyor olması gerekiyor. Bugün Uluslararası Alacak Mahkemesi konusunda kaç tane Eskişehir’de deneyim avukat ya da danışman var? Global teşvikleri ve global e-ticaret pazarlarına hakim, günceli takip edebilen kaç danışman var? 

Bu soruları daha çoğaltabiliriz, Eskişehir bizim için çok kıymetli ama artık kendi içimizle değil önce komşularla sonra uluslarası olarak rekabet edebiliyor olmamız gerekiyor. Tren artık Adapazarına, Kocaeli’ye ya da Bursa’ya kaçmasın.. UMARIM KAPAK FOTOĞRAFINDA Kİ GİBİ HASANBEY LOJİSTİK MERKEZİMİZİNİN KONTEYNER DOLU FOTOĞRAFLARINA BAKARIZ..